ორმაგი არჩევანი

მიკერძოებული მედიის პირობებში ტელეარხის არჩევანს უმეტესწილად პოლიტიკური შეხედულება განსაზღვრავს და არა ახალი ამბების ხარისხი.

არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე მედიასაშუალებებმა, არასამთავრობო ორგანიზაციებთან და პოლიტიკოსებთან ერთად, ქცევის კოდექსს და იმ პირობას მოაწერეს ხელი, რომ სამართლიანები და ობიექტურები იქნებოდნენ არჩევნების გაშუქებისას. ევროკავშირის და გაეროს წარმომადგენლებისგან დაბალანსებული გაშუქებისთვის შექება მხოლოდ „საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა“ დაიმსახურა.

წინასაარჩევნო კამპანიის თავისუფალი ინტერპრეტაციით გაშუქება მოგვიანებით ეუთოს სადამკვირვებლო მისიამაც აღნიშნა. „მედია გარემო არაერთგვაროვანი და მრავალმხირვია, მაგრამ ხშირად მედიაკომპანიები განიცდიან მფლობელების გავლენას. გამჭვირვალობა მედიამფლობელობის საკითხში უფრო გამჭვირვალე უნდა იყოს. „საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა“ მთლიანობაში სრულად დაბალანსებული სურათი შესთავაზა მაყურებელს, ყველა სხვა ტელეკომპანიის გაშუქება რამდენადმე დაუბალასებელი იყო“ - აღნიშნული იყო დასკვნაში. ბუნებრივია, ეს შეფასებაც მხოლოდ „პირველი არხის“ საინფორმაციო გამოშვებაში მოხვდა.

არჩევნების დღეს კერძო ტელეკომპანიებმა ერთმანეთისგან განსხვავებული სურათი შემოგვთავაზეს. „კავკასია“ და „მაესტრო“ ძირითად აქცენტებს საარჩევნო პროცესის დარღვევებზე აკეთებდნენ. „იმედსა“ და “რუსთავი 2-ზე“ კი განწყობა ბევრად საზეიმო იყო. სენსორულ ეკრანზე არჩევნების მიმდინარე შედეგების ჩვენება, ბათუმის ახლადგახსნილი სტუდია, პირდაპირი ჩართვები სხვადასხვა რეგიონებიდან - ტექნიკურად „რუსთავი 2“-ის მიერ არჩევნების დღის გაშუქება ყველაზე ეფექტური იყო, თუმცა დარღვევებზე მინიმალური აქცენტით. დარღვევების, შეფასებების და შედეგების შესახებ ახალი ამბები ყველაზე დაბალანსებულად და პროპორციულად „მოამბემ“ წარმოაჩინა.

„რუსთავი 2“-სა და „იმედის“ მიერ „ედისონ რისერჩისთვის“ დაკვეთილი ეგზიტპოლის გამოცხადებას, ნაციონალური მოძრაობის შტაბში გამარჯვების აღნიშვნა მოჰყვა. თუმცა მაუწყებლები არ უსვამდნენ ხაზს ისეთ მნიშვნელოვან მონაცემს, როგორიცაა უარი პასუხზე. სახელისუფლო გუნდის კიდევ ერთი გამარჯვების აღნიშვნისას, პრეზიდენტმა წინასაარჩევნო კამპანიის დროს პოლიტიკური პარტიების „მოწიფულობას“ გასუვა ხაზი და მადლობა მრავალეთნიკურ საზოგადოებას გადაუხადა. პირდაპირი წესით არჩეულმა პირველმა მერმა კი თანაპარტიელების წინაშე გამოვლისას აღნიშნა, რომ „30 მაისი საქართველოს დამოუკიდებლობის და თავისუფლების იდეის გამარჯვებაა“. მეორე დღეს „მაესტროს“ სიუჟეტში განმარტებული იყო, რომ გამარჯვების აღნიშვნას მხოლოდ პარტიის ოპერატორები იღებდნენ და ჟურნალისტებს დარბაზში შესვლის უფლება არ დართეს. შესაბამისად ვერავინ დასვამდა ბუნებრივად გაჩენილ შეკითხვას, როგორ გამოდგება თანამშრომლობის საფუძვლად კონკურენტი კანდიდატების ის პროგრამული ასპექტები, რომელთაც არჩევნებმადე აბსურდულს უწოდებდნენ და პრეზინდეტის განმარტებით, მათ შესრულებას იაპონიის ბიუჯეტიც არ ეყოფოდა.

ალასანიას ჯანდაცვის, თოფაძის საწარმოების ამუშავების, ჭანტურიას კომუნალური გადასახადების პროგრამა - უგულავამ გამოსვლაში ოპონენტებთან საუბრის სურვილი სწორედ ამ საკითხებთან დაკავშირებით გამოთქვა. გიორგი თარგამაძემ ქალაქის ახლადარჩეული მერის ინიციატივა „გამარჯვებული ადამიანის სულგრძელობის დემონსტრირებად“ შეაფასა, გოგი თოფაძემ კი „წინასაარჩევნო კამპანიის გაგრძელებად“.

არჩევნების დღეს „რუსთავი 2“-სა და „იმედზე“ არაერთხელ აღინიშნა, რომ „დარღვევები მხოლოდ ტექნიკური ხასიათის იყო“. პროცედურული დარღვევები კი „ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“ არჩევნების გაყალბების მცდელობად შეაფასა „მაესტროზე“ გასულ სიუჟეტში. საარჩევნო პროცესზე დამკვირვებელი ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაცების ბრიფინგები დარღვევების კონკრეტულ ფაქტებზე ვრცლად „კავკასიასა“ და „მაესტროზე“ შუქდებოდა. ნაციონალური მაუწყებლები კი ძირითად აქცენტებს საერთაშორისო დამკვირვებლებზე აკეთებდნენ, რომელთა შეფასებები გაცილებით ზოგადი და თავშეკავებული იყო.

„კავკასიასა“ და „მაესტროზე“ არჩევნების დღის ქრონიკის დიდი წილი დარღვევებს ეხებოდა, რაც ნაკლებად ეთანხმებოდა იმ რეალობას, რომ არჩევნებმა მნიშვნელოვანი დარღვევების გარეშე ჩაიარა. საარჩევნო უბნებზე „ნაციონალური მოძრაობის“ აქტივისტების გამოჩენას „კავკასიაზე“ საკმაოდ ვრცელი სიუჟეტი მიეძღვნა. „ვინ იყვნენ ეს შავი ქალები“, იხუმრა გიორგი თოფაძემ, თინა ხიდაშელმა კი „ქალთა ოცეულები, ზონდერები“ უწოდა. გოკა გაბაშვილი განმარტავდა, რომ კოორდინატორები კარდაკარ გამოკითხვით იდენტიფიცირებული ამომრჩევლების მობილიზებას ახდენდენ, რაც ზოგადად გავრცელებული პრაქტიკაა. საარჩევნო უბნებთან მისული ქალბატონები კი ოჯახის წევრების ლოდინს იმიზეზებდნენ, ნაწილი არ მალავდა რომ „ნაციონალური მოძრაობიდან“ იყვნენ და აკვირდებოდნენ, გამოცხადდებოდნენ თუ არა არჩვენებზე მათი მხარდამჭერები.

მნიშვნელოვანი იყო საარჩევნო დღის დასასრული. ნაციონალურმა არხებმა პირდაპირ ეთერში აჩვენეს, როგორ იხურებოდა კონკრეტული საარჩევნო უბანი და ამის მაგალითზე ხმის დათვლის პროცედურები კიდევ ერთხელ განმარტეს. ეს იყო უბნები, სადაც საარჩევნო დღემ ყოველგვარი ინციდენტის გარეშე ჩაიარა. „კავკასიის“ გადამღები ჯგუფი კი არჩევნების დღეს მთაწმინდის ერთ-ერთ საარჩევნო უბანზე აკვირდებოდა, სადაც ამომრჩეველთა რაოდენობა არ დაემთხვა გამოყენებული ბიულეტინების რაოდენობას. გადათვლა დილამდე მიმდინარეობდა კომისიის წევრთა კამათის ფონზე. ვრცელი სიუჟეტი მთაწმნიდის საარჩევნო უბნიდან „კავკასიამ“ მეორე დღეს შესთავაზა მაყურებელს.

„თბილისში არჩევნები შედგა, მე პატივს ვცემ ყველა მოქალაქის თავისუფალ არჩევანს, რომელმაც ხმა ჩემს კონკურენტს მისცა“ - განაცხადა ირაკლი ალასანიამ არჩევნების მეორე დღეს. გია ჭანტურიამაც მიულოცა გამარჯვება ქალაქის მერს. დამარცხებული კანდიდატების მიერ უგულავას გამარჯვების აღიარება და ამომრჩევლებისთვის მადლობის გადახდა წინგადადგმულ ნაბიჯად შეფასდა. „ბევრად უფრო კონკრეტული საუბარი, ბევრად უფრო საგნობრივი, ნაკლები ლანძღვა, მათ შორის პრეზიდენტისაც, ლამის მიტოვებულად ვიგრძენი თავი“ - პრეზიდენტმა წინასაარჩევნო კამპანია დადებითად შეაფასა და ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მუშაობით კმაყოფილებაც გამოხატა. საერთაშორისო დამკვირვებლებმა კი ძირითად ხარვეზად ხმების დათვლის პროცესი, ადმინისტრაციულ რესურსზე არათანაბარ ხელიმისაწვდომობა, საჯარო პირების საარჩევნო კამპანიაში ჩართვა და ზოგადად საარჩევნო კანონმდებლობა მიიჩნიეს.

საჩივრების განხილვისთვის თვალის მიდევნებას არჩევნების შემოდგომ კვირაში „საზოგადოებრივი მაუწყებელი“ შეეცედა. „მოამბე“ იმ სამომავლო რეკომენდაციებსაც განიხილავდა, რომელიც საერთაშორისო ორგანიზაციებმა თავიანთ ანგარიშებში ჩადეს. არჩვენების სამართლიანად და ობიექტურად გაშუქება ამომრჩევლისთვის საჩივრების განხილვის თანმიმდევრულ ინფორმირებასაც გულისხმობს. „მაესტრო“ და „კავკასია“ არჩევნების მომდევნო დღეებშიც უთმობდა ეთერს არასამთავრობო ორგანიზაციებს, რომლებიც საარჩევნო დარღვევების სხვადასხვა ფაქტებს აცნობდნენ მედიას: ბიულეტენების დაგვიანებით მიტანა, საარჩვენო ატრიბუტიკის დაზიანება, გადასატანი ყუთებით არჩევნების გაყალბების მცდელობა, მარკირების პრობლემა, არასრულწლოვანთა არჩევნებში მონაწილეობა, ხმის დათვლის პროცესში მათი წარმომადგენლების დასწრების აკრძალვა.

მნიშვნელოვანი იყო ისიც, რომ ექსპერტები, რომელთაც წინასაარჩევნო კაპმანიის დროს ნაკლებად ეკითხებოდნენ აზრს მაუწყებლები კანდიდატთა პროგრამებზე და სტრატეგიულ ნაბიჯებზე, არჩვენების დღის მიმდინარეობის და შედეგების შესაფასებლად კვლავ გაიხსენეს. „შეიძლება რამე ამბიციები გაუჩნდეს უგულავას? - დაეკითხა რამაზ საყვარელიძეს „მაესტროს“ ჟურნალისტი. „ამბიციები საერთოდ რატომ არ შეიძლება ადამიანს გაუჩნდეს“ -იყო ექსპერტის პასუხი. თემა გიგი უგულავას მეტი პოლიტიკური ამბიციის შესაძლებლობა იყო.

პრეზიდენტის განცხადებით, მინიმუმ ორი წელი არჩევნები აღარ იქნება, ორი რამ არჩევნების მეორე დღესვე შეცვალა: ძიძიგურის ლოზუნგი „ბრძოლა გრძელდება“, ნაცვლად „ბრძოლა დღესვე“ და ნაციონალური მოძრაობის ბილბორდებზე წარწერა „მადლობა თბილისელებს მხარდაჭერისთვის“, ნაცვლად „გასაკეთებელი კიდევ ბევრია“. ცვლილებებს კი სულ სხვა პოლიტიკური გუნდი პირდებოდა ამომრჩეველს.

"ლიბერალი" #34, 7-13 ივნისი, 2010